جدا شدگي شبكيه
شبكيه :
شبكيه يك بافت عصبي حساس به نور كه به صورت يك لايه نازك ديواره داخلي كره چشم را پوشانده است و نور را به پيام هاي عصبي تبديل كرده به مغز مي فرستد.
سوراخ شبكيه : كره چشم به طور متوسط توسط ماده ژله مانندي به نام زجاجيه پر شده است . در سنين كودكي و جواني زجاجيه قوام نسبتاً زيادي دارد .اما به تدريج با افزايش سن قوام خود را از دست مي دهد و اتصال آن به شبكيه سست مي شود كه در اين حالت بخش هاي عقبي زجاجيه از شبكيه جدا مي شوند و گاهي بخشي از شبكيه كشيده مي شود و يك پارگي يا سوراخ در شبكيه ايجاد مي شود و باعث ايجاد مگس پراني و جرقه ديدن مي شود كه بيمار بايد تحت معاينه قرار بگيرد.
جدا شدگي پرده شبكيه :
به معناي جدا شدن لايه هاي عصبي حساس شبكيه از لايه رنگدانه دار شبكيه است.و در صورت عدم درمان باعث كاهش شديد بينايي مي شود.
چه كساني بيشتر در معرض جداشدگي شبكيه قرار مي گيرند؟
عوامل مختلفی باعث افزایش خطر ابتلا به جدا شدگی شبکیه می شود. مهمترین این عوامل عبارتند از:
سن: جدا شدگی شبکیه به صورت خودبه خودی در افراد زیر 40 سال نادر است و معمولاً در افراد بالای 50 سال رخ می دهد.
نزدیک بینی شدید: در این حالت پرده شبکیه نازک و آسیب پذیر است و احتمال ایجاد سوراخ در آن بیشتر از حالت عادی است.
سابقه جراحی چشمی
دیابت
سابقه خانوادگی جدا شدگی شبکیه یا سابقه این بیماری در چشم دیگر فرد.
ضربه شدید به سر و صورت یا چشم
ميزان جداشدگي در هر دو جنس برابر است
علایم و نشانه ها
جدا شدگی پرده شبکیه می تواند علایم مختلفی را ایجاد کند :
دیدن جرقه های نور در میدان بینایی
دیدن اجسام شناور در جلوی چشم که ممکن است به صورت مگس پران، لکه های تاریک یا تار عنکبوت دیده شود.
کاهش دید ناگهانی . احساس وجود پرده يا سايه در جلو ديد .
باید توجه داشت که جدا شدگی پرده شبکیه باعث درد یا قرمزی چشم نمی شود و در مراحل ابتدایی هیچ تغییری در ظاهر چشم ایجاد نمی کند. بنابراین در صورت بروز هر یک از مشکلات فوق در اسرع وقت به چشم پزشک مراجعه کنید.
درمان جداشدگی پرده شبکیه
تنها درمان مؤثر برای جدا شدگی شبکیه، جراحی است.
نوع جراحی مناسب بر اساس محل، اندازه، نوع و شدت جدا شدگی شبکیه تعیین می شود. دو اصل اساسی در درمان جدا شدگی شبکیه عبارتند از:بستن سوراخ ها
نزدیک کردن شبکیه به لایه های زیرین و دیواره خارجی چشم، بطوری که شبکیه بتواند سر جای خود بچسبد كه به دو روش باكل اسكلرا و يا ويتركتومي همراه با تزريق گاز يا روغن سيليكون صورت مي گيرد.
باکل اسکلر (Scleral buckle)
در این روش یک باکل ( یک اسفنج یا نوار سیلیکونی نرم) با بخیه به اسکلرا ( صلبیه یا همان سفیدی چشم) دوخته می شود و مثل یک کمربند تنگ دیواره خارجی را به سمت داخل فشار می دهد اين نوار به صورت دائمي در جاي خود باقي مي ماند .
ویترکتومی (Vitrectomy)
در این روش ابتدا زجاجیه از چشم خارج می شود. در صورت وجود خونریزی در داخل چشم، خون شسته می شود. سپس به جای زجاجیه سرم استریل جايگزين مي شود . در موارد خاصی پس از انجام عمل ماده خاصی به نام روغن سیلیکون يا گاز قابل اتساع تزریق می شود تا کره چشم را از داخل پر کند و با فشار داخلی شبکیه را در جای خود نگـه دارد. وقتی روغن سیلیکون در داخل چشم است دید شدیداً مختـل می شود. پس از چند ماهکه شبکیه در جای خود چسبید با یک جراحی مجدد روغن خارج و سرم نمکی به جای آن تزریق می گردد
مراقبت های پس از عمل
- پس از جراحی، به خصوص باکل اسکلرا و ویترکتوم تا چندین روز و يا چند هفته چشم دردناک و حساس است.
- در صورت بروز مشكل معمولاً لازم است قطره های آنتی بیوتیک تا یکی دو هفته و قطره های ضد التهاب تا چند هفته پس از جراحی استفاده شود.
- پس از جراحی شبکیه لازم است فرد مرتباً جهت کنترل وضعیت شبکیه و جلوگیری از عوارض احتمالی به چشم پزشک مراجعه کند.
- وضعيت قرارگيري سر و صورت را پزشك بر اساس شرايط و مواد استفاده شده (روغن سيليكون يا گاز) حين عمل مشخص مي كند .
- پس از عمل از عطسه كردن و زور زدن پرهيز شود.
- سعي شو د پس از عمل جراحي آب وارد چشم نشود . فقط تميز كردن اطراف چشم با پنبه و آب جوشيده سرد شده مجاز است . از وارد شدن شامپو و يا صابون در داخل چشم در يكي دو هفته اول خودداري شود . در صورت امكان از شامپو هاي ملايم مانند شامپو بچه استفاده شود .
- بهتر است تا زماني كه به درمانگاه جهت ويزيت بعد از عمل مراجعه مي شود از رانندگي خودداري شده و از پزشك در اين مورد سؤال گردد.
- افرادي كه در اثر ديابت تحت جراحي شبكيه قرار
- ميگيرند بايد بعد از عمل مرتباً قند خون خود را چك كنند تا از عوارض عمل جلوگيري شود
- بيماراني كه حين عمل شبكيه گاز قابل اتساع در چشمشان تزريق شده است تا زماني كه گاز در چشم جذب نشده نمي توانند مسافرت هوايي يا جابجايي به ارتفاعات را داشته باشند .
- رژيم غذايي خاصي ندارد . شروع رابطه جنسي از يك ماه بعد از عمل بلامانع است.
نتیجه جراحی
نتیجه جراحی به دو عامل مهم بستگی دارد:
- وسعت جداشدگي شبكيه و طول مدت زمانی که شبکیه از جای خود جدا شده بوده است.
- وضعیت مرکز بینایی قبل و بعد از عمل
پیشگیری جداشدگی پرده شبکیه
توصيه مي شود كليه افراد در معرض خطر در منزل ديد چشم هايشان را كنترل كنند براي اين منظور بايد ديد هر يك از چشم ها به صورت جداگانه با بستن چشم مقابل كنترل شود و در صورت بروز هر يك از علائم زير حداكثر ظرف 24 ساعت به چشم پزشك مراجعه كنند:
- احساس وجود پرده یا سایه در جلوی چشم
- دیدن جرقه های نوری
- بروز مگس پران جدید و یا افزایش تعداد مگس پران (اجسام شناور در جلوی چشم)
- دیدن شبکه های تور مانند در جلوی چشم
- هر نوع کاهش دید ناگهانی يا كاهش ميدان ديد
تهیه کننده: رویا امیر سالاری
منبع: برونر سودارث ویراست چهاردهم 2018