مراقبت از مادر، بعد از زایمان طبیعی

مادر، بعد از زایمان ممکن است احساس ضعف و بی حالی نماید ولی با تغذیه ی کافی وکامل و ورزش مناسب و داشتن آرامش میتواند به حالت قبل از حاملگی برگردد و وظیفه ی پرستاری و تغذیه ی نوزاد خود را انجام دهد.

مادر، بعد از زایمان معمولا احساس تورم و زخم در لگن و باسن خود میکند همچنین در پستان های خود احساس پری و سنگینی می کند.
این ناراحتی ها به تدریج از بین می رود.اگر درد و ناراحتی زیاد باشد پزشک باید او را معاینه کند و مشکل او را بررسی و در صورتی که دارویی لازم دارد تجویز نماید.این ناراحتی ها معمولا با مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برطرف میگردد. 
مادر نباید آسپرین مصرف کند زیرا ممکن است موجب خونریزی از دستگاه تناسلی او شود همچنین آسپرین از شیر دفع میشود و به نوزاد می رسد و برای نوزاد نیز مشکل به وجود می آورد.

پیشگیری از حاملگی مجدد
قبل از اینکه قاعدگی مادری پس از زایمان شروع گردد ممکن است تخمدان او تخمک آزاد کند و اگر آمیزش جنسی با شوهر خود انجام دهد ممکن است مادر دوباره حامله گردد، بنابراین هر خانمی پس از زایمان قبل از این که آمیزش جنسی با شوهر خود داشته باشد باید یکی از روش های مناسب پیشگیری از حاملگی را انتخاب و انجام دهد.
اگر مادری به کودک خود شیر میدهد و قرص پیشگیری از حاملگی نوع استروژن مصرف کند موجب کم شدن شیر او می گردد. بنابراین چنین مادرانی باید شش هفته پس از زایمان قرص های پیشگیری از حاملگی نوع پروژسترون مصرف کنند تا از یک طرف از حاملگی مجدد جلوگیری کند و از سوی دیگر برای شیر دادن به کودک نیز مشکلی به وجود نیاید.

ملاقات با پزشک پس از زایمان 
مادر باید پس از زایمان بار دیگر به وسیله ی پزشک معاینه گردد تا مطمئن شود همه ی قسمت های بدن او طبیعی است و عملکرد دستگاههای مختلف بدن سیر طبیعی دارد. این ملاقات باید 4 تا 6 هفته پس از زایمان انجام گیرد ولی اگر مادر، سزارین شده یا اپی زیوتومی شده است باید زودتر مراجعه کند تا بخیه ها برداشته شود و پزشک و مادر مطمئن شوند که مشکلی مخصوصا در ارتباط با عفونت به وجود نیامده باشد.
پزشک در این ملاقات اگر زایمان طبیعی انجام شده باشد ممکن است معاینه ی داخلی انجام دهد تا مطمئن شود رحم به محل و اندازه ی خود برگشته است . پزشک همچنین وزن و فشارخون مادر را اندازه می گیرد و از دفع ادرار و مدفوع او سوال میکند تا اگر مشکلی وجود دارد بررسی و درمان نماید.
پس از زایمان مادر باید تمام مشکلات و نگرانی های خود را یادداشت نماید و از پزشک سوال کند و از او کمک بگیرد مخصوصا اگر مادر احساس خستگی ، بی حالی ، بی اشتهایی یا احساس غم و اندوه و افسردگی می کند باید حتما به پزشک بازگو نماید و از او کمک بگیرد. در این ملاقات مادر باید در مورد پیشگیری از حاملگی مجدد خود و روش پیشگیری از حاملگی مناسب سوال کند و آن روش را انجام دهد.

انقباضات رحم :
تمام خانم ها پس از زایمان در رحم خود انقباضاتی حس میکنند زیرا رحم کوچک می شود و به محل خود برمیگردد. اگر مادر قبلا زایمان داشته است این انقباضات شدیدتر خواهد بود. بیشتر مادران این انقباضات را هنگام شیردادن به کودک خود حس میکنند زیرا ماده ی اکسی توسین که موجب ترشح شیر مادرمی گردد باعث انقباض رحم نیز میشود. این انقباضات پس از 3 تا 4 روز از بین می رود.

ترشح از دستگاه تناسلی :

بعد از زایمان مقداری ترشحات مخاطی و خونی مخصوصا زمانی که مادر از خواب برمی خیزد از دستگاه تناسلی او خارج می گردد. دفع این نوع ترشحات طبیعی است و نشانه ی التیام رحم است و ممکن است تا 6 هفته ادامه یابد. اگر این ترشحات با خونریزی زیاد یا بوی بد همراه باشد ، مادر بلافاصله به پزشک مراجعه کند. اگر مادر درد شدید دارد باید سعی کند مایعات زیاد بنوشد و کیسه ی آب یخ در ناحیه ی باسن خود قرار دهد و داروی مسکن مصرف نماید.

پیشگیری از پیدایش عفونت :
مادر پس از زایمان باید اصول بهداشت را کاملا رعایت نماید تا دچار عفونت دستگاه تناسلی و ادراری نشود به این ترتیب که پس از دفع مدفوع دستگاه تناسلی خود را از بالا به پایین بشوید تا مدفوع موجب عفونت دستگاه تناسلی و ادراری او نگردد. پس از دفع مدفوع یا تعویض پد ، دست ها باید سه نوبت شسته شوند.

پیشگیری از یبوست :
اگر مادر، زایمان مشکل یا بخیه داشته باشد. دفع مدفوع او دشوار است. بنابراین هرروز باید راه برود و مواد غذایی فیبردار ( سبزیجات و میوه جات ) مصرف کند و اگر با رژیم غذایی بهبود نیافت داروی ملین استفاده نماید و هرروز حداقل 4 لیوان آب میوه یا آب ساده مصرف نماید.
کمردرد : کمردرد بعد از زایمان بسیار شایع است و ماهها طول میکشد زیرا در دوران بارداری ستون فقرات و وزن جنین در حال رشد را تحمل می کند. همچنین در دوران بارداری رباط ها و مفاصل نیز شل می گردند و مادر باردار را برای کمردرد آماده می سازند.
از طرف دیگر خود حاملگی سبب می شود که مادر به عقب تکیه کند و شکم خود را به جلو ببرد. اگر زایمان نیز با بیهوشی نخاعی انجام گیرد سبب میشود که درد کمر به وجود آید. بعد از تولد نوزاد شیردادن مادر نیز موجب کمردرد میگردد بنابراین اگر مادر بعد از زایمان ورزش های سبک انجام دهد و عضلات شکم و پشت خود را تقویت کند کمردرد او به تدریج بهبود خواهد یافت.
مادر باید با نظر پزشک و فیزیوتراپیست بعد از زایمان به ورزش بپردازد. مادر باید هنگام ایستادن تصور کند که با سیمی سر او را به سقف آویزان کرده اند بنابراین باید شانه های خود را آزاد نگه دارد و قفسه ی صدری او سفت نباشد و به آرامی شکم خود را به داخل ببرد و ستون فقرات خود را بلندتر کند. اگر مادر برای مدتی می نشیند باید قسمت پایین ستون فقرات خود را با شیئی پر و حمایت کند.

مواظبت پستان ها:

بعد از زایمان هورمون پرولاکتین از غده ی هیپوفیز ترشح میشود تا غدد پستان مادر را برای ترشح شیر آماده سازد. مکیدن کودک از پستان مادر نیز در ترشح شیر بسیار موثر است بنابراین هرچه زودتر باید نوزاد را به سینه ی مادر گذارد تا مک بزند.
بعضی از مادران پس از زایمان احساس سنگینی و پری در پستان های خود میکنند در این موارد دوشیدن ، کمپرس آب گرم و مخصوصا مکیدن پستان مادر به وسیله ی نوزاد به کم شدن درد و احتقان پستان ها کمک می کند. بعضی از مادران به علت ترشح هورمون احساس میکنند که موهای آنها کم و زبر و خشن و حساس شده است ، این احساس طبیعی است و به تدریج بر طرف میشود.

برگشت سیکل قاعدگی: 

اگر مادر به کودک خود شیر بدهد قاعدگی او معمولا پس از 4 تا 6 هفته پس از تولد نوزاد شروع میشود. در مواردی ممکن است قاعدگی نامنظم یا حتی تا زمانی که مادر به کودک خود شیر می دهد شروع نگردد. بنابراین شروع قاعدگی هر خانمی متفاوت می باشد که علت آن هنوز مشخص نشده است. مقدار دفع خون نیز در هر قاعدگی ممکن است بسیار جزئی متوسط یا بسیار زیاد باشد ولی به تدریج طبیعی خواهد شد.

تهیه کننده: خانم یونس زاده  

منبع: ارائه خدمات مامائی و زایمان

تاریخ تدوین: پاییز 1400

تاریخ بازنگری: 3 سال بعد

«بیمارستان میر حسینی شیراز»

Drmirhosseinihospital.com :سایت

Shirazmirhosseinihospital: اینستا

Infomirhosseini@gmail.com: ایمیل

32284433- 071 : تلفن

32287481 – 071 : فکس